Geschiedenis spoorwegen in en om Roosendaal

Niets uit deze website mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt, door middel van kopie, op digitale of welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van auteur en/of webmaster.

Een uurtje op het station Roosendaal

Toen alles in Roosendaal nog groen en blauw zag op zondagmiddag 13 februari 1972.

Vanaf 1964 t/m 1970 ging ik naar het Sint-Norbertuslyceum in Roosendaal. Dat lag op een steenworp afstand van het NS-station. Als ik dat toen had gewild, was er tijdens de middagpauze van 12.30 tot 13.30 uur best tijd geweest om eens een bezoek te brengen aan het perron, maar ja, daar was wel een perronkaartje voor nodig en dat schrok al af. Vandaar dat we deze beelden beginnen met een heel mooie ansichtkaart in kleur uit circa 1965.

Op dat moment was de visitatiezaal nog volop in gebruik. Het GWK-kantoor moest genoegen nemen met een klein plekje in de ruimte waar eerder toiletten waren. De toegang was een apart aangelegd trapje tegen de voorgevel. Pas in de jaren zeventig verhuisde het GWK naar het voorste deel van de visitatiezaal, waarvoor het middelste raam deels werd opgeofferd voor een ruime ingang en ook nog een nieuwe trap werd aangelegd. (Inmiddels zijn al deze aanpassingen bij de laatste renovatie ongedaan gemaakt.)

Het Stationsplein was destijds nog lang niet volgeplempt met auto's, laat staan dat er fietsen her en der werden achter gelaten. Nagenoeg elke reiziger zette zijn fiets netjes tegen betaling in de rijwielstalling van NS, juist rechts buitenbeeld. En anders was er nog een particuliere stalling aan de Stationsstraat, schuin rechts achter de fotograaf van deze ansichtkaart.

Terwijl de machinist van Benelux-trein 127 op spoor 1 zojuist het vertreksein heeft gekregen en is ingestapt, rijdt locomotief NMBS 2314 met trein D 283 (Paris Nord - Amsterdam CS) het station Roosendaal binnen op spoor 3. Achter de locomotief hangt een restauratierijtuig plan D van de NS. Volgens de dienstregeling is de aankomst van trein D 283 om 14.34 uur. Achter het Benelux-tweetje is vaag een hondekop-vier te ontwaren, dat in Roosendaal wordt afgehaakt. Volgens de dienstregeling moest trein 127 om 14.09 uur in Roosendaal aankomen en om 14.17 uur naar Brussel Zuid vertrekken. Waarom de 'Benelux' op spoor 1a (en niet op spoor 3 of 4) is aangekomen, blijft een vraag. Nu moesten de reizigers naar Vlissingen van spoor 1a naar spoor 4 lopen om hun aansluitende trein naar Vlissingen te halen (met vertrek om 14.16 uur). Hadden ze dan toch maar een trein van een half uur eerder of later genomen, dan hadden ze dit ongemak niet gehad...! En omdat de 'Benelux' het spoor 1a in beslag had genomen, werd trein D 283 naar spoor 3 geleid, iets wat volkomen ongewoon was in het Roosendaal van destijds. Normaal kwamen alle internationale treinen op spoor 1a, pal vóór de visitatiezaal. Meestal beperkte de controle door douanebeambten zich in de treinen tussen Dordrecht en Roosendaal (en in omgekeerde richting tussen Antwerpen en Roosendaal), maar in geval van calamiteiten stonden er in Roosendaal nog altijd douanebeambten gereed om in te grijpen...!

Volgens de dienstregeling moest trein 127 om 14.09 uur in Roosendaal aankomen en om 14.17 uur naar Brussel Zuid vertrekken. Maar met een kleine 20 minuten vertraging en een groet van de machinist rijdt het Benelux-tweetje kort na aankomst van trein D 283 het station uit. Links van de trein is de seinbrug zuidzijde over de sporen 4 , 5 en 6 te zien, één van de oorspronkelijk zeven stuks in Roosendaal. Vóór 1972 stond de seinbrug geheel vrij van het perron, maar dat was in 1972 met één voet niet meer het geval en na het in gebruik nemen van de nieuwe NX-post op 26 november 1972 was ook dat snel gedaan.

De fotograaf is snel via het nieuwe overpad naar het inmiddels flink verlengde tweede perron gelopen. Een jaartje eerder hield het tweede perron nog op, juist buiten de overkapping. (Dat was ook aan de oostzijde het geval.) Overigens zijn de werklui nog niet helemaal klaar, getuige de hoop straatstenen en stoeptegels op het perron. Links vertrekt om 14.41 uur een hondekop-vier als trein 1151 van Roosendaal naar Vlissingen. Op spoor 3 staat trein D 283 gereed voor vertrek om 14.42 uur. De Belgische locomotief heeft plaats gemaakt voor een Nederlandse machine en staat te wachten op spoor 2, alvorens terug te rijden naar de zuidzijde van het station om zich daar op te stellen op een kopspoortje, in afwachting van trein D 286 die hij om 17.46 uur naar Brussel Zuid gaat brengen. Op spoor 1a rangeert de hondekop-vier, die met het Benelux-tweetje tot Roosendaal meekwam, naar de zuidzijde van het station, om wat later tot voorbij overweg 'De Schuiven' te rijden, vervolgens terug te zetten naar het goederenemplacement en te wachten op een terugreis naar Amsterdam. Verderop, op spoor 1b, staat een mat '46-tweetje gereed als trein 4354 naar Breda, met vertrek om 15.01 uur.

Maar er is nog meer te zien. Rechts staat het stationspostgebouw, een herbouw uit 1946, nadat het oorspronkelijke gebouw van de Posterijen (uit 1907) op 11 september 1944 volledig was uitgebrand na een ontploffing van een munitietrein aan de zuidzijde van het emplacement (ter plekke van de fotograaf). Pal naast de (kop van de) hondekop-vier staat een laag gebouw met hooggeplaatste ramen. Gebouwd in 1942 als ontluizingsplaats voor Duitse militairen die op verlof gingen vanuit Frankrijk en Belgie naar hun Heimat, kreeg het na de oorlog een herbestemming als openbaar badhuis voor de Roosendalers. Die bestemming bleef behouden tot 1965, toen er in het centrum van de stad een nieuw zwembad met badhuis kwam. Inmiddels is dit ook al lang weer afgebroken. Het oude bij het station werd in 1965 een opslagplaats voor de Posterijen. totdat het hele complex van de Posterijen in 1983 werd afgebroken. Jaren later werd het een parkeerterrein tot op de dag van vandaag..

Locomotief NMBS 2314 rijdt naar de zuidzijde van het station om zich daar op te stellen op een kopspoortje. Later die dag zal hij met trein D 286 om 17.46 uur naar Brussel Zuid terugkeren. Rechts staat de hondekop-vier, die met het Benelux-tweetje tot Roosendaal was mee gereden en wacht op toestemming om tot voorbij overweg 'De Schuiven' te rangeren.

Onderwijl heeft de NMBS op die zondag een goederentrein aangebracht. Roosendaal was nog een groepshoofdstation, waar elke zondagmiddag laat de rangeerdienst kon aantreden voor de komende week (en dat in drie ploegen per dag de klok rond, verdeeld over vroeg, dag en laat). Op zondag sloot de vroege dienst af en pas laat in de middag kwam de late dienst op. Locomotief NMBS 2306 rijdt terug naar Antwerpen Dam / Schijnpoort of Muizen (bij Mechelen). Op de achtergrond staat nog een plan D-postrijtuig.

Uiteraard stonden er in Roosendaal elke zondagmiddag een aantal locomotieven te wachten op een inzet voor een reizigers- of een goederentrein later die dag. In een bleek zonnetje staan op zondagmiddag 13 februari 1072 de locomotieven NS 1157, NS 1201 en NS 1008 opgesteld. Het was een combinatie van koppen in het blauw, die ik daarna nooit meer als zodanig heb gezien.

Een uurtje later kwam locomotief NS 1157 tot inzet, maar het is de fotograaf niet bekend hoe of wat. In elk geval is die middag het eerste gele treinstel op het emplacement te zien.

Locomotief NS 1008. Van de tien machines bleef alleen de NS 1010 behouden.

Locomotief NS 1201. Van de 25 machines bleven er meer behouden, onder ander NS 1201. Zelfs zijn er in 2020 nog enkele in actieve dienst bij andere spoorwegbedrijven. Wie had dat kunnen denken in 1972?

Tot slot sluit ik deze serie af met twee foto's, één aan de zuidzijde gemaakt op zondag 5 maart 1972 en één aan de noordzijde. Trein TEE 91 'Edelweiss' (Amsterdam CS - Zürich Hbf) vertrekt om 11.50 uur na een stop van slechts één minuut uit Roosendaal. De fotograaf staat op ongeveer dezelfde plek als de derde foto in dit beeldverslag, alleen dan een halve slag gedraaid. Slechts enkele maanden eerder lag hier nog geen verlengd perron en was een foto vanaf deze plek niet mogelijk. In de verte zijn de torens van de toenmalige Paterskerk (nu Onze Lieve-Vrouwekerk) en het nog in dienst zijnde seinhuis A (een nieuwbouw uit 1946) te ontwaren. Eind november 1972 raakte dit seinhuis buiten gebruik. Slechts twee jaar later reden de vijf diesel-elektrische TEE-treinstellen voor het laatst in Nederland. Bij de bouw van de seinbrug in 1907 stonden de voetstukken van de seinbrug aan weerszijden, zoals bij andere zes. In verband met de ligging van een kopspoor (naast spoor 1) naar het stationspostgebouw werd in 1912 het voetstuk aan de zuidzijde (het linker op de foto) in noordelijke richting verplaatst.

In 1966 werd op één van de eerste bladzijden van een gemeentelijke brochure onderstaande foto opgenomen. De brochure was vooral bedoeld om bedrijven en mensen naar Roosendaal te lokken. Of de gemeente hierin is geslaagd, laat ik aan ieders inzichten over. Een feit is wel dat een 'groen' hondekop-treinstel destijds borg stond voor een comfortabele reis naar Roosendaal.

Tot in de jaren zeventig hield het tweede perron aan de oostzijde bij het einde van de overkapping op. In de verte (op zo'n 350 meter verwijderd van de standplaats van de fotograaf) staat het seinhuis C met de bijbehorende (sinds 1957 grootste) seinbrug. Een nog groene 'hondekop' is zojuist als trein van Vlissingen naar Amsterdam vertrokken; het sein op de seinbrug staat op veilig. Was in de jaren zestig gewoonlijk één enkel viertje voldoende voor het aantal reizigers, tien jaar later zag je al twee viertjes en een tweetje in deze treindienst. Foto uit: 'Roosendaal, a railway town in development', uitgave Gemeentebestuur Roosendaal, 1966.